Vici-toekenningen

NWO geeft voorzet voor 26 nieuwe onderzoeksgroepen

De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft 26 excellente wetenschappers een zogeheten Vici-subsidie toegekend. Elke onderzoeker krijgt in totaal maximaal 1.250.000 euro. Hiermee moet hij of zij in vijf jaar tijd een eigen onderzoeksgroep opbouwen.

De Vici-subsidie is bestemd voor excellente, zeer ervaren onderzoekers die met succes een vernieuwende onderzoekslijn hebben ontwikkeld. De wetenschappers behoren tot de beste tien procent van hun onderzoeksveld. Daarnaast hebben ze bewezen dat ze als coach voor jonge onderzoekers kunnen optreden.

Bijna 130 onderzoekers schreven een beknopte vooraanvraag. NWO nodigde de helft van de onderzoekers uit om hun aanvraag verder uit te werken. Op basis van internationale en nationale adviezen werden uiteindelijk 26 voorstellen voor honorering geselecteerd. Onder de geselecteerde kandidaten bevinden zich zes vrouwen, bijna 25 procent. Dat is gelijk aan het percentage dat een vooraanvraag schreef en dat hun aanvraag mocht uitwerken.

NWO betaalt bijna zeventig procent van elke subsidie. De universiteit of het instituut draagt ruim dertig procent bij. Alles bij elkaar gaat het om 26x1,25=32,5 miljoen euro.

De Vici-subsidie is een van de drie subsidievormen van de Vernieuwingsimpuls. De andere twee subsidies zijn de Veni-subsidie (voor pas gepromoveerden) en Vidi-subsidie (voor ervaren postdocs). De Vernieuwingsimpuls is opgezet in samenwerking met het Ministerie van OCW, de KNAW en de universiteiten.

Noot voor de redactie

De bijlage bevat een lijst van gehonoreerde onderzoekers. Daarbij staat in de meeste gevallen een indicatieve tekst van hun onderzoeksplan.

Nadere informatie over de onderzoekers (onder andere contactgegevens) is te verkrijgen via NWO, afdeling Voorlichting en Communicatie, tel. 070 3440713, fax 070 3850971, e-mail: voorlichting@nwo.nl

Nadere informatie over het beleid achter de Vernieuwingsimpuls is te verkrijgen bij Anko Wiegel (NWO, afdeling Centrale Programma's en Instituten), tel. 070 3440644, fax 070 3440620, e-mail: wiegel@nwo.nl

04-02

### Honoreringen Vernieuwingsimpuls VICI (geordend naar achternaam) ###

De deugd van defecten: brug tussen lab en heelal
Prof. dr. A. (Ana) Achúcarro (v) 07-02-1962, UL – Kosmologie
Als water verandert in ijs heet dat een faseverandering. Het vroege heelal onderging faseveranderingen terwijl het uitdijde en afkoelde. Daarbij kunnen restanten van de vroegere fasen gevangen zitten in de huidige fase. Dat is een bekend concept uit de fysica: topologische defecten. De eigenschappen van zulke defecten in deeltjesfysica en in het laboratorium geven een zeer nuttig inzicht in de samenstelling van het heelal.

Efficient rekenen met ruimtelijke data
Prof. dr. M. (Mark) de Berg (m) 05-04-1966, TUE - Informatica
In gebieden zoals virtual reality, geografische informatie systemen, en CAD/CAM moeten vaak berekeningen gedaan worden met grote hoeveelheden ruimtelijke data. In dit project worden nieuwe technieken ontwikkeld om deze berekeningen sneller te kunnen doen, en nieuwe methoden om te voorspellen of de berekeningen in de praktijk efficiënt zullen zijn.

Burgerschap in klassiek Athene
Prof. dr. J.H. (Josine) Blok (v) 09-06-1953, UU - Geschiedenis
Burgerschap houdt in dat burgers juridische en politieke rechten bezitten. De onderzoekers willen het verband weten tussen deze rechten en de manier waarop de burgers een gemeenschap vormen. Zij analyseren deze relaties in de democratie van klassiek Athene (500-300 v.C.).

Kwantitatieve immunologie
Dr. R.J. (Rob) de Boer (m) 28-02-1958, UU - Theoretische Biologie
Onderzoekers hebben het afweersysteem uiteengerafeld in talloze verschillende celtypes en moleculen. De complexe onderlinge samenhang van deze componenten wordt onderzocht door het immuunsysteem opnieuw 'op te bouwen' in wiskundige modellen. Dit leidt tot een nieuwe, kwantitatieve benadering van de immunologie.

Oordelen over rechtvaardigheid: Met het hoofd of met het hart?
Prof. dr. K. (Kees) van den Bos (m) 27-05-1965, UU - Sociale en Organisatiepsychologie
Hoe komen we tot het oordeel dat iets rechtvaardig of onrechtvaardig is? Doen we dat op een afgewogen, objectieve manier? Of veel meer op een intuïtieve, subjectieve wijze? Dit onderzoek gaat na wanneer mensen het een of het ander doen.

Levende kleppen voor het hart
Dr. C.V.C. (Carlijn) Bouten (v) 31-08-1967, TUE –Tissue Engineering
Zieke of beschadigde hartkleppen veroorzaken veel lichamelijk ongemak. Ze worden daarom vaak vervangen door een kunstklep. Dit onderzoek richt zich op het vervaardigen van levende hartkleppen, met cellen uit het eigen lichaam. De kleppen verminderen afstotingsreacties, kunnen groeien en zichzelf repareren.

Dementie oplossen
Prof. dr. M.M.B. (Monique) Breteler (v) 26-01-1961, Erasmus MC – Epidemiologie & Biostatistiek
Jaren voordat iemand dement wordt treden al veranderingen in de hersenen op. Met MRI gaan de onderzoekers de breinen van duizenden gezonde ouderen bekijken en de oorzaken van hersenveranderingen bestuderen. Het onderzoek kan leiden tot mogelijkheden om dementie te voorkomen.

Quantuminformatieverwerking
Prof. dr. H.M. (Harry) Buhrman (m) 06-06-1966, Centrum voor Wiskunde en Informatica
Het grootste probleem van het onderzoek naar informatieverwerking met toekomstige quantumcomputers is dat de wetenschap nog slecht begrijpt wat de kracht van een quantumcomputer is. Dit onderzoek spitst zich toe op het ontwikkelen van nieuwe efficiënte quantumprogramma's en quantumalgoritmen.

De plaagalg verslagen
Dr. H.J.H. (Herman) Clercx (m) 01-02-1961, TUE – Turbulentie & Werveldynamica
De aanwezigheid van plaagalgen in kustwateren vormt een nachtmerrie voor de visserij en het toerisme, vanwege de bedreiging die hiervan uitgaat voor de volksgezondheid. Dit onderzoek gaat na welke biologische en stromingseigenschappen essentieel zijn om voorspellingsalgoritmen voor de verspreiding van plaagalgen te ontwikkelen.

Licentieveilingen: theorie, beleid en experimenten
Prof. dr. J.K. (Jacob) Goeree (m) 07-08-1966, UvA - Experimentele Economie

De waarde van vrijheid
Prof. dr. M.V.B.P.M. (Martin) van Hees (m) 26-07-1964, RUG - Filosofie
Wat is vrijheid? Waarom is vrijheid belangrijk of waardevol? Deze vragen zijn zo oud als de filosofie zelf. In dit onderzoeksprogramma zullen deze aloude vragen van nieuwe antwoorden worden voorzien door recente ontwikkelingen in economie en ethiek te combineren.

Dynamische bodemmodellen, hulpmiddel voor waterbeheerders?
Prof. dr. S.J.M.H. (Suzanne) Hulscher (v) 25-11-1966, UT - Water Engineering & Management
Stromend water in rivieren en zeeën ondervindt weerstand van steeds veranderende zandribbels en planten op de bodem. Deze dynamische processen gaan de onderzoekers opnemen in rekenmodellen om vervolgens te bepalen of ze waterbeheerders helpen om hun taken beter uit te voeren.

Levensecht puzzelen
Prof. dr. R.C. (Ritsert) Jansen (m) 21-08-1963, RUG - Groningen Bioinformatica Centrum
Hoe 'praten' de 30.000 genen van de mens eigenlijk met elkaar? Dat gaan de onderzoekers systematisch analyseren in de muis, als model voor de mens. Om met zo veel stukjes te kunnen puzzelen, worden nieuwe wiskundige en statistische methoden ontwikkeld.

Waarnemen met de tast
Dr. A.M.L. (Astrid) Kappers (v) 20-09-1959, UU - Fysica van de Mens
Onze kennis over de tast staat nog in de kinderschoenen. De tast is niet alleen voor blinden maar voor iedereen belangrijk. We onderzoeken hoe je dingen kunt herkennen, bijvoorbeeld een sleutel in je zak en van elkaar kunt onderscheiden, bijvoorbeeld hout van steen en ijzer.

Kogels van licht maken
Prof. dr. L. (Kobus) Kuipers (m) 23-07-1967, AMOLF - Nano-optica
Kleine oorzaken, grote gevolgen: in de wetenschap heet dat niet-lineair. Dit onderzoek gaat niet-lineair gedrag van licht bestuderen in zogeheten fotonische materialen. Daarin heeft de inwendige structuur invloed op het gedrag van het licht. Dat moet het bijvoorbeeld mogelijk maken het licht in zo'n materiaal te versterken en het dermate bijzondere eigenschappen mee te geven dat het zich veel minder laat verzwakken en verstrooien dan gewoon licht. De 'kogels van licht' die dan ontstaan zouden gebruikt kunnen worden om data optisch op te slaan of met licht te rekenen.

Opvoeding van afweercellen
Prof. dr. R.A.W. (René) van Lier (m) 20-06-1956, AMC - Experimentele Immunologie
Het afweersysteem biedt ons een uitstekende bescherming tegen virussen. Centraal in deze afweer staat de T-lymfocyt CD8+ die virusgeïnfecteerde cellen opspoort en vernietigt. Wij willen onderzoeken hoe de T-cellen van het type CD8+ worden opgevoed tot efficiënte virus bestrijders.

Bevolkingsgroei en armoede in Romeins Italië
Prof. dr. L. (Luuk) de Ligt (m) 12-08-1963, UL - Opleiding Geschiedenis
Italië in de tweede eeuw voor Christus kende talrijke sociale problemen die op een daling van de vrije bevolking lijken te wijzen. Dit onderzoek beoogt aan te tonen dat deze sociale problemen juist door een gestage bevolkingsgroei werden veroorzaakt.

Instabiliteit in kanker
Dr. R.H. (René) Medema (m) 22-12-1964, NKI – Moleculaire Biologie
Kankercellen zijn genetisch instabiel. Dit biedt een unieke mogelijkheid voor nieuwe therapieën. Dit onderzoek gaat na hoe instabiliteit in kanker tot stand komt en hoe wij dit optimaal kunnen gebruiken om de groei van kanker een halt toe te roepen.
 
Organische chemie in levende cellen
Prof. dr. H.S. (Herman) Overkleeft (m) 12-14-1969, UL - Leiden Instituut voor Chemie
Het onderlinge samenspel van suikers, eiwitten en nucleïnezuren is bepalend voor het functioneren van levende wezens. Nu het genetisch materiaal van de mens en vele ziekteverwekkers is ontrafeld, ontwikkelt dit onderzoek met behulp van organische chemie methodes die helpen om vast te stellen wat de functie van de suikers, eiwitten en nucleïnezuren is.

Het geheimschrift van het geheugen
Prof. dr. C.M.A. (Cyriel) Pennartz (m) 07-10-1963, UvA – Cognitieve Neurowetenschappen
In de hersenen werken grote groepen zenuwcellen met elkaar samen om herinneringen vast te leggen. Maar hoe gaat dat in zijn werk? Door clusters van cellen te meten en te manipuleren, bestuderen de onderzoekers hoe hersennetwerken informatie coderen, opslaan en weer oproepen.

Zelfverdediging bij planten
Dr. ir. C.M.J. (Corné) Pieterse (m) 11-02-1964, UU – Fytopathologie
Net als mensen kunnen planten zich verweren tegen schadelijke micro-organismen en insecten. Zieke plantendelen produceren alarmsignalen waardoor nog gezond weefsel in een verhoogde staat van paraatheid wordt gebracht. Dit onderzoek gaat na hoe zelfverdedigingssignalen in plantencellen met elkaar samenwerken om verdere plantschade te beperken.

Hoe controleren we onze acties?
Dr. A.P.A. (Ardi) Roelofs (m) 05-02-1962, Max Planck Instituut voor Psycholinguïstiek

Moleculair bouwen op nanoschaal
Prof. dr. U.S. (Ulrich) Schubert (m) 17-07-1969, TUE - Macromoleculaire en Nanoscience
In de natuur worden functionele nanomaterialen en machines geconstrueerd door selectief moleculen op een ruimtelijke manier te ordenen. Met de natuur als voorbeeld, willen de onderzoekers synthetische nanomaterialen maken door ruimtelijk voorgeprogrammeerde moleculen te combineren met op microscopie gebaseerde lithografie.

Polymeren als stroomgeleiders
Prof. dr. L.D.A. (Laurens) Siebbeles (m) 12-02-1963, TUD - Stralingschemie
Polymeren kunnen onder bepaalde omstandigheden elektrisch geleidend worden. Met behulp van ultrakorte laser- en elektronenpulsen zal worden onderzocht hoe elektronen zich in polymeren gedragen. De resultaten kunnen bijdragen aan de verbetering van de toepasbaarheid van polymeren in zonnecellen en elektronische componenten.

Je dood werken, hoe gaat dat?
Dr. S. (Simon) Verhulst (m) 11-12-1963, RUG – Zoölogisch Laboratorium
Mensen en dieren die langere tijd een grote inspanning leveren, bijvoorbeeld zeer intensief sporten of veel jongen verzorgen, betalen daarvoor een prijs: ze verouderen sneller en leven korter. Uit laboratoriumonderzoek is bekend dat DNA-schade een belangrijke rol speelt bij veroudering. In dit project gaan we bij vogels in het wild onderzoeken of verhoogde inspanning resulteert in meer DNA-schade, en of DNA-schade samenhangt met verminderde voortplanting en overleving.

Gammaflitsen: op zoek naar het extreemste heelal
Prof. dr R.A.M.J. (Ralph) Wijers (m) 31-05-1964, UvA - Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek
Bij een gammaflits komt in tien seconden meer energie vrij dan de zon in tien miljard jaar maakt, in verreweg de extreemste ontploffingen die we kennen. De onderzoekers zullen nagaan hoe ze ontstaan en hoe heel vroeg in de geschiedenis van het heelal de eerste sterren ontstonden die zulke ontploffingen kunnen maken.