Honoringen
NWO Vernieuwingsimpuls Vici, 7 januari 2003
(geordend naar achternaam)
Van HIV naar
AIDS: waarom duurt dat zo lang?
Prof. dr. B.
(Ben) Berkhout (m) 18-06-1958, AMC - Humane
Retrovirologie
Hoe komt het dat
sommige HIV-geïnfecteerden pas AIDS krijgen na vijf of tien jaar? Heeft zo'n
geïnfecteerde een sterk afweersysteem of een zwak virus? De onderzoekers gaan
onder andere van patiënten op verschillende tijdstippen het complete virus
genetisch in kaart brengen.
Beredeneerd
moleculen ontwerpen
Dr. F.M.
(Matthias) Bickelhaupt (m) 24-11-1965, VU - Theoretische
Chemie
Theoretisch chemici
hebben hun modellen en theorieën verfijnd en op elkaar afgestemd. Nu kunnen ze
beredeneerd moleculen ontwerpen. De theoretici werken samen met experimentatoren
om de ontwerpen ook echt te máken. Een deelonderzoek bestudeert het buitengewoon
selectieve proces van DNA-verdubbeling tijdens celdeling.
Prof. dr. ing. D.H.A. (Dave) Blank (m)
09-01-1953, UT – Technische Natuurwetenschappen &
Mesa+
Met behulp van gecontroleerde
pulslaserdepositie, die aan de Universiteit Twente is ontwikkeld, kunnen nieuwe
materialen gesynthetiseerd worden. Daarmee kan men onder meer geavanceerde en
zeer kleine schakelmechanismen ontwerpen en maken.
Vorkvormige
enzymen
Dr. ir. B.M.Th.
(Boudewijn) Burgering (m) 25-07-1959, UMC Utrecht - Fysiologische
Chemie
De onderzoekers
gaan na hoe vorkvormige enzymen invloed uitoefenen op genen en het functioneren
van de cel. Centraal staat de zogenoemde PI3K/PKB/Forkhead pathway. Grof
gezegd beslist deze route in de cel onder andere over leven en
dood.
Genetisch
gemanipuleerd ecosysteem
Prof. dr.
M. (Marcel) Dicke (m)
28-11-1957, WUR - Entomologie
De onderzoekers
gaan onder gecontroleerde omstandigheden bestuderen wat er gebeurt als ze
planten zo manipuleren dat deze net iets andere geurstoffen afscheiden dan
normaal. Komen er meer planteneters? Blijven vleeseters weg? En gaan de planten
in de omgeving ook andere geurstoffen afscheiden?
Stamcellen
sturen
Prof. dr. E.
(Elaine) Dzierzak (v) 28-04-1953, Erasmus MC - Celbiologie en
genetica
De onderzoekers
bestuderen hoe bloedstamcellen ontstaan en zich ontwikkelen. Uiteindelijke doel
is de stamcellen zo te sturen dat ze zich ontwikkelen tot cellen met een
bepaalde functie, zoals levercellen. Dan kunnen ze bijvoorbeeld gebruikt worden
in therapieën voor leukemie.
Stamcel en
darmkanker
Prof. dr.
R. (Riccardo)
Fodde (m) 16-09-1960, LUMC - Antropogenetica
Nieuwe, verse
darmwandcellen ontstaan uit somatische stamcellen. Dat gaat onder invloed van
een serie enzymen en genen; de Wnt/β-catenine-route. De onderzoekers willen
ophelderen hoe de route precies werkt en waarom er bij een defecte route
darmkanker ontstaat.
Speltheorie met
minder regels
Prof. dr. P.J.J.
(Jean-Jacques) Herings (m) 22-07-1969, UM - Economische Wetenschappen en
Bedrijfskunde
De onderzoekers
verfijnen de gangbare spel- en evenwichtstheorieën die economische
verschijnselen verklaren. Door de huidige rekenkracht en door nieuwe inzichten
hoeft de theorie waarschijnlijk minder aannames en restricties te
gebruiken.
Midden-Aarde in
cijfers
Prof. dr. R.D.
(Robert) van der Hilst (m) 12-01-1961, UU - Geofysica
Tot voor kort
bestudeerden seismologen en geologen de binnenkant van de aarde vooral
kwalitatief. Nu, dankzij snelle computers, nieuwe technieken en geavanceerde
modellen, wordt het mogelijk om kwantitatief naar de aardmantel te kijken en te
ontdekken hoe continenten vervormen.
De timing van de
biologische klok
Dr. G.T.J.
(Gijsbertus) van der Horst (m) 13-12-1956, Erasmus MC - Celbiologie en
Genetica
We weten steeds
beter uit welke moleculen onze biologische klok is opgebouwd. Nu wordt het tijd
om de timing van de klok te bestuderen. Hoe regelt de klok bijvoorbeeld dat hij
zichzelf elke dag gelijkzet als het licht wordt?
Intieme
moleculaire dans
Dr. M.H.M.
(Maurice) Janssen (m) 04-08-1962, VU - Fysische Chemie
Chemische reacties
zijn in feite het opnieuw rangschikken van kernen en elektronen. Wetenschappers
bestuderen de kernen en elektronen vaak apart. Dat is eigenlijk niet netjes. In
dit project hopen de onderzoekers plaatjes te onthullen van de intieme dans van
elektronen en kernen tijdens chemische reacties.
Veranderingen in
westers cultuurbeeld
Dr. M.S.S.E.
(Susanne) Janssen (v) 24-09-1963, EUR - Kunst- en
Cultuurwetenschappen
Sinds 1950 is de
waardering voor cultuur in westerse samenlevingen internationaler, meer
gedifferentieerd en commerciëler geworden. Onderzoekers gaan krantenberichten
bestuderen over kunst en cultuur in Frankrijk, Duitsland, Nederland en de
Verenigde Staten om zo de veranderende cultuurbeleving in die landen in kaart te
brengen en te vergelijken.
Bloembollebozen
Dr. R.E.
(Ronald) Koes (m) 23-07-1958, VU -
Ontwikkelingsgenetica
Waarom heeft een
tulp altijd één bloem en waarom heeft een petunia er altijd meer? De
onderzoekers onderwerpen de bloemen aan een uitgebreid genetisch onderzoek en
hopen er zo achter te komen hoe de plant de architectuur van de bloeiwijze
controleert.
Voortplantingstactieken van
vogels
Dr. ir. J. (Jan)
Komdeur (m) 13-04-1959, RUG - Dierecologie
Theorieën over
voortplantingstactieken zijn vooral gebaseerd op wormen en niet op hogere
dieren, zoals vogels. De Seychellenzanger leent zich bij uitstek voor dit
onderzoek omdat de onderzoekers zo'n beetje alles weten van elk individu.
Bovendien staat in 2003 een verhuizing naar een belendend eiland gepland voor
dertig broedparen.
Nano-elektronica
Prof. dr. ir.
L.P. (Leo) Kouwenhoven (m) 10-12-1963, TUD -
Nanowetenschappen
De onderzoekers
gaan bekijken hoe elektronen zich gedragen in draadvormige, extreem kleine,
alleen nog in experimenteel onderzoek gebruikte halfgeleiders. Dit soort
nano-elektronica leidt niet alleen tot kleinere apparatuur, maar bijvoorbeeld
ook tot nieuwe manieren van opslag.
Schimmels gaan
afval opwaarderen
Prof. dr. ir.
M.C.M. (Mark) van Loosdrecht (m) 15-07-1959, TUD - Technische
Natuurwetenschappen
De onderzoekers
willen agrarisch afval uit de voedingsindustrie laten afbreken door bacteriën en
schimmels. De afbraakproducten zoals vetten, vetzuren en alcoholen kunnen
vervolgens dienen als hoogwaardige grondstof voor de biochemische
industrie.
De statistiek
van de zandhoop
Prof. dr. R.W.J.
(Ronald) Meester (m) 23-11-1963, VU - Stochastiek
Je hebt een berg
zand en gooit er een paar korreltjes bij. Wetenschappers hebben wiskundig
opgelost hoe het zand gaat schuiven en een nieuwe berg vormt. Nu is het tijd om
een mooie, overkoepelende theorie te ontwikkelen voor andere processen waarbij
sprake is van zogenaamd zelforganiserend kritisch gedrag.
Honderd
planeten
Prof. dr.
A. (Andreas)
Quirrenbach (m) 21-06-1962, UL - Sterrenkunde
De onderzoekers
gaan de bewegingen bestuderen van zo'n honderd sterren waarbij onlangs planeten
zijn ontdekt. Hiervoor gebruiken ze een techniek genaamd optical
long-baseline interferometry. Deze nieuwe onderzoekstechniek kan via de
minieme schommelingen van een ster berekenen hoe de planeet in de buurt van die
ster eruitziet.
Gecombineerde
katalysatoren
Dr. J.N.H.
(Joost) Reek (m) 23-06-1967, UvA - Instituut voor Moleculaire
Chemie
De afgelopen
decennia zijn zowel de scheikunde van de grote moleculen als die van de
organometalen een stuk verder gekomen. De onderzoekers gaan deze twee
vakgebieden combineren en willen zo onder andere een nieuw soort katalysatoren
ontwikkelen.
Zelfcontrole bij
het spreken
Dr. N.O. (Niels)
Schiller (m) 08-04-1969, UM - Neurocognitie
Spreken is een
grotendeels automatische, menselijke handeling. Meestal gaat spreken zonder
problemen, maar soms maken we een fout. De mens is dan in staat zichzelf te
onderbreken en te corrigeren. Dit onderzoek gaat na welk neurocognitief proces
daar voor zorgt.
China en Japan
historisch argwanend tegen Europa
Prof. dr. A.H.B.
(Axel) Schneider (m) 12-10-1962 en prof. dr. R. (Rikki) Kersten (v) 8-8-1960,
UL - Taal en Culturen van China
De historie speelt
een grote rol in het intellectuele leven in en de identiteit van modern China en
Japan. Vanuit de geschiedenis bestaat in Japan en China veel argwaan tegenover
Eurocentrische ideeën. Deze factor is in westerse studies tot dusver
onderbelicht. De vergelijking tussen Japan en China in dit onderzoek is
uniek.
Europees één
door infrastructuur
Prof. dr. J.W.
(Johan) Schot (m) 04-02-1961, TUE - Technologie
Management
De Europese
eenwording is lang voor de vorming van de Europese Gemeenschap begonnen.
Onderzoekers zullen aan de hand van de geschiedenis van de ontwikkeling van de
infrastructuur (spoorwegen, radiofrequenties, elektriciteitsnetwerken, etc.)
laten zien dat Europa mede onder invloed van oorlog en propaganda al veel langer
op weg was naar eenheid.
Exotische
quantumgassen
Prof. dr. ir.
H.T.C. (Henk) Stoof (m) 21-10-1962, UU - Natuurkunde
In ultrakoude
gassen zijn nieuwe, tot dusver onbekende verschijningsvormen van materie
gecreëerd zoals Bose-Einsteincondensaten. De natuurkundigen willen een theorie
ontwikkelen die de nieuwe verschijnselen verklaart op microscopisch niveau. De
theorie moet leiden tot nieuwe experimenten en nieuwe
verschijningsvormen.
Spin van
elektronen benutten
Dr. ir. H.J.M.
(Henk) Swagten (m) 26-07-1962, TUE - Fysica van
Nanostructuren
Dit onderzoek gaat
na wat de mogelijkheden zijn om de 'spin' (magnetische eigenschappen) van
elektronen te benutten in onder andere halfgeleiders. De traditionele
halfgeleiderindustrie benut alleen de elektrische eigenschappen van het
elektron.
Internet en de
invloed op gezin en opvoeding
Prof. dr. P.M.
(Patti) Valkenburg (v) 19-08-1958, UvA -
Communicatiewetenschappen
De onderzoekers
gaan na wat de invloed van internetcommunicatie (instant messaging, e-mail,
chat) is op het gezinsleven. In hoeverre gaan gezinsleden anders met elkaar
communiceren door internet? Hoe beïnvloedt internet het maken van vriendschappen
en het emotionele welzijn.
Cocktailpartyprobleem
Prof. dr. ir.
A.J. (Alle-Jan) van der Veen (m) 18-05-1966, TUD Elektronische Netwerken en
Systemen
Dit onderzoek richt
zich onder meer op het 'cocktailpartyprobleem'. Kan een groot aantal mensen
tegelijkertijd met elkaar communiceren op dezelfde frequentie? Een belangrijke
vraag in een tijd waarin de draadloze communicatie alsmaar
toeneemt.
Metaaloxidekatalysator
doorgelicht
Prof. dr. ir.
B.M. (Bert) Weckhuysen (m) 27-07-1968, UU - Anorganische
Chemie
De chemische
industrie gebruiken veelvuldig katalysatoren op basis van metaaloxides. We weten
echter nauwelijks hoe deze relatief simpele katalysatoren werken en hoe het komt
dat ze zo veel verschillende ingewikkelde reacties vergemakkelijken. De
onderzoekers gaan de katalysatoren met een scala aan technieken
bestuderen.